Teoria architektury i urbanistyki

Pierwszym znanym dziełem z zakresu teorii architektury i urbanistyki jest traktat O architekturze ksiąg dziesięć autorstwa Witruwiusza, który powstał pomiędzy 20 a 10 r. p.n.e. Był on próbą holistycznego opisu podstawowych zasad rządzących sztuką budowania i – co istotne – zapoczątkował tradycję definiowania architektury i urbanistyki nie tylko przez pryzmat rzemiosła związanego z tworzeniem budynków, ale też intelektualnych poszukiwań i sądów, które to umożliwiły. Podobne zbiory zasad i reguł budowlanych powstały w okresie średniowiecza także w Indiach (vāstu śāstra) i Chinach (yíngzàofǎshì). W Europie ich rozkwit na szeroką skalę nastąpił w renesansie, wraz z ponownym odkryciem tekstu Witruwiusza i działalnością Leona Battisty Albertiego.
 
 Dla rozwoju teorii architektury i teorii urbanistyki jako niezależnych dyscyplin istotny jest także XIX wiek, kiedy to po raz pierwszy wprowadzono rozróżnienie pomiędzy teorią a historią (w 1818 r. w Szkole Sztuk Pięknych w Paryżu rozdzielono tytuły profesorskie). W tym czasie opisy architektury zaczęły funkcjonować niezależnie od szeroko pojętej teorii sztuki. Specjalizacja tych dziedzin pogłębiła się na początku XX wieku za sprawą myślicieli takich jak Sigfried Giedion (1888–1968) i praktyków, często posługujących się tekstami, pokroju Adolfa Loosa (1870–1933) czy Le Corbusiera (1887–1965), by w drugiej połowie tego stulecia osiągnąć złożoność pełnoprawnej dyscypliny naukowej (np. dzięki tekstom Jane Jacobs czy Rema Koolhaasa), której założeń nie sposób opisać za pomocą pojedynczej publikacji.
  

Architectural Theory: From the Renaissance to the Present, red. Christof Thoenes, Köln 2015

Blog Teoria architektury

Monoskop – kolekcja tekstów z historii, teorii i krytyki architektury XX wieku