W międzynarodowej sieci. Działania na rzecz powszechnej edukacji architektonicznej i przestrzennej

W 2019 roku Międzynarodowa Unia Architektów (UIA) pod auspicjami UNESCO opracowała Kartę powszechnej edukacji architektonicznej jako dokument-odezwę adresowaną do architektów i pedagogów, ale także w szczególności do rządów i polityków na całym świecie. Zawarte w niej postulaty wskazują, jak istotna jest rola architektury i edukacji w kształtowaniu przyszłości naszej planety. Jakość naszej przestrzeni i środowiska (naturalnego i zbudowanego) będzie zdeterminowana przez następne pokolenia. Ich zdolność do podejmowania rozsądnych, przemyślanych decyzji będzie zależeć od wiedzy, umiejętności i kompetencji, które zdobędą w trakcie edukacji.

Grupa działająca w ramach programu roboczego UIA „Architektura i dzieci” ma ukierunkować spójne działania na rzecz stworzenia międzynarodowej sieci powiązań i być impulsem do wspólnych działań. Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki jest członkiem UIA „Architektura i dzieci” – zajmuje się między innymi organizacją, zainicjowanego przez grupę, międzynarodowego konkursu edukacji architektonicznej Golden Cubes Awards na poziomie krajowym.

Powszechna edukacja architektoniczna jest obecna w debacie międzynarodowej. Flagowy program Komisji Europejskiej – Nowy europejski Bauhaus, ogłoszony przez Ursulę von der Leyen w orędziu o stanie UE we wrześniu 2020 roku, to europejska odpowiedź na kryzys ekologiczny i epidemiologiczny, z jakim boryka się obecnie cały świat. Program ten także w twórczy sposób inicjuje wdrożenie w życie idei Europejskiego Zielonego Ładu. NEB nawiązuje do słynnej szkoły Bauhausu, która istniała w Niemczech w latach 1919-1933 i związanego z nią ruchu artystycznego, którego głównym przesłaniem było łączenie sztuki z nowoczesną technologią, funkcjonalnością i społeczną użytecznością. NEB to propozycja nowego podejścia i nowego sposobu życia w Europie po pandemii, która ma zostać opracowana wspólnie przez architektów, projektantów, inżynierów, naukowców, artystów i społeczeństwo obywatelskie. Duży nacisk położony jest na edukację i powszechne zaangażowanie społeczne. Marija Gabriel, komisarz ds. innowacji, badań naukowych, kultury, edukacji i młodzieży, powiedziała: celem przyświecającym inicjatywie nowego europejskiego Bauhausu jest opracowanie innowacyjnych ram wspierających, ułatwiających i przyspieszających transformację ekologiczną poprzez połączenie zrównoważonego rozwoju i estetyki. Tworząc pomost między światem sztuki i kultury z jednej strony, a światem nauki i technologii z drugiej, angażujemy całe społeczeństwo (…).

O zaangażowaniu społecznym i odpowiedzialności za jakość naszej przestrzeni zbudowanej jest również mowa w Deklaracji z Davos. Ku wysokiej jakości Baukultur dla Europy, podpisanej przez ministrów kultury z krajów europejskich, delegatów Rady Europy oraz przedstawicieli UNESCO i ICCROM-u (International Centre for the Study of the Preservation and Restoration of Cultural Property), w tym także przez polskiego Ministra Kultury prof. Piotra Glińskiego. W tekście Deklaracji z Davos czytamy, że wysokiej jakości Baukultur może powstać jedynie w kontekście dyskursu interdyscyplinarnego oraz poprzez wielopoziomową i międzysektorową współpracę pomiędzy decydentami politycznymi, właściwymi organami i specjalistami. Ponieważ obejmuje kreatywne, funkcjonalne i społeczne aspekty, wszystkie istotne dyscypliny i specjaliści muszą partycypować na równych zasadach. (…) Aby odnieść sukces, wysokiej jakości Baukultur wymaga też zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego oraz poinformowanej i uwrażliwionej opinii publicznej. Dlatego trzeba podjąć wysiłki na polu edukacyjnym i podnosić świadomość (…). Wszyscy zaangażowani, społeczeństwo na równi z sektorem prywatnym, ponoszą odpowiedzialność za jakość naszej przestrzeni zbudowanej, która zostanie przekazana jako dziedzictwo przyszłym pokoleniom.

Do włączenia i angażowania dzieci i młodzieży w procesy partycypacyjne i decyzyjne o ich przestrzeni w mieście nawołuje Deklaracja z Kolonii „Miasta przyjazne dzieciom”, Unicef z 2019 roku. Deklaracja została również podpisana m.in. przez miasto Gdynia. Miasto Przyjazne Dzieciom to program UNICEF kierowany do zarządców miast. Jego celem jest wsparcie miast w zapewnieniu jak najlepszej jakości przestrzeni dla dzieci oraz praktyczna realizacja zapisów Konwencji o prawach dziecka. Miasto Przyjazne Dzieciom to takie, które dba o najmłodszych obywateli, jest świadome ich potrzeb i praw. Stara się zagwarantować im optymalne warunki życia i rozwoju zdając sobie sprawę jak ogromny wpływ na ukształtowanie dorosłego człowieka ma dzieciństwo.

Powszechna edukacja architektoniczna to edukacja dla zrównoważonego rozwoju. Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ stały się nową mapą rozwojową dla świata. UNESCO jako jedna z wyspecjalizowanych agend Narodów Zjednoczonych wyznaczona została do prowadzenia działań i promowania Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju. Od 2015 roku UNESCO stało się wiodące w skutecznym wdrażaniu New Urban Agenda 2030 na rzecz Zrównoważonego Rozwoju i zrównoważonych miast.

UN-Habitat to program Organizacji Narodów Zjednoczonych, którego celem jest dążenie do lepszej przyszłości miast. Jego misją jest promowanie zrównoważonego społecznie i środowiskowo rozwoju osiedli ludzkich. UN-Habitat jest także agencją nadzorującą Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ. Kampania Miast Waste Wise (WWCC), to międzynarodowa akcja edukacyjna skupiająca się w obszarach działania: monitorowanie, dzielenie się wiedzą i dobrymi praktykami, edukacja, wsparcie w zakresie finansowania projektów. Edukacja ma kluczowe znaczenie dla zmiany zachowania w kierunku bardziej zrównoważonego, w tym odpowiedniego gospodarowania odpadami w naszym codziennym życiu. Dzieci są pierwszym adresatem programu wspierania kultury 5R: Rethink, Refuse, Reduce, Reuse, Recycle.

Przedstawione polityki i programy architektoniczne tworzone są w celu zapewnienia lepszej jakości życia społeczeństwa. Powszechna Edukacja Architektoniczno-Przestrzenna jest ich istotną częścią.