Elementy architektury

Architekturę można podzielić na poszczególne elementy składowe, których odpowiedni dobór, zestawienie i kompozycja budują wyraz przestrzenny, estetyczny i symboliczny budynku.

Każdy z elementów jest projektem samym w sobie, kreowanym przez architektów, architektów wnętrz czy architektów krajobrazu lub dobieranym z bazy istniejących produktów stworzonych przez projektantów producenta. Nierzadko wybrany element, zaprojektowany lub zastosowany w nietypowy sposób, staje się motywem przewodnim: definiuje formę, charakter i wyraz architektoniczny budynku.

Każda ze składowych projektu (projektowanie) musi być dostosowana do funkcji obiektu oraz spełniać wymagania określone w prawie i odpowiednich normach. Architekci i architektki są odpowiedzialni za koordynację i spójną kompozycję wszystkich elementów proponowanych przez innych projektantów i projektantki.
 

Zależnie od systematyki można stworzyć różne zbiory elementów. Przy tworzeniu listy bazującej na podziale zadań w procesie projektowym można wyróżnić np.:

  • elementy wyznaczające układ przestrzenny budynku i jego otoczenia;
  • materiały wykończeniowe;
  • wyposażenie budynku;
  • małą architekturę;
  • elementy konstrukcyjne (konstrukcja);
  • instalacje sanitarne, elektryczne, teletechniczne i inne.
      
Elementy budynku

Równie uprawnioną metodą podziału architektury byłoby definiowanie elementów poprzez ich pozycję i znaczenie budowlane w projektowanym obiekcie. Tu można wymienić za klasycznym podręcznikiem do budownictwa ogólnego Przemysława Markiewicza:

  • fundamenty i przyziemie budynku,
  • ściany zewnętrzne,
  • stropy i podłogi,
  • okna,
  • drzwi i bramy,
  • dachy skośne,
  • stropodachy,
  • wykończenie wnętrz.

Lista takich elementów może być rozbudowywana o kolejne poziomy szczegółowości.
 Podobny podział zaproponował Rem Koolhaas wraz z zespołem OMA, AMO, Irmą Boom i Harvard GSD Research Team na Biennale Architektury w Wenecji w 2014 r. Na wystawie głównej Elements of architecture i w publikacji towarzyszącej ekspozycji przedstawili oni różne rodzaje podłóg, ścian, sufitów, dachów, drzwi, okien, fasad, balkonów, korytarzy, kominków, toalet, schodów, schodów ruchomych, wind i ramp. Analiza historyczna zmian w postrzeganiu danego elementu, nadawanej mu funkcji, możliwości materiałowych i wartości symbolicznych pozwalała prześledzić, jak wpływało to na projektowanie budynków, a nawet miast.
  

Galeria

Ilustracja inspirowana wystawą Elements of architecture w ramach Biennale Architektury w Wenecji w 2014 r.

1/1
Elementy architektury rys. Weronika Reroń
Pomiędzy funkcją a detalem

Gdy wykorzystywane wcześniej tylko w górnictwie i teatrze windy wprowadzono do innych budynków, rozpoczął się zupełnie nowy okres w architekturze. Możliwe stało się wznoszenie wieżowców oraz intensyfikowanie zabudowy, co zmieniło charakter wielu miast i metropolii. Schody w budynku zeszły na dalszy plan, pełniąc nierzadko jedynie funkcję ewakuacyjną. Z czasem winda stała się nie tylko środkiem transportu, ale też częścią elewacji czy detalem architektonicznym (jak choćby w siedzibie firmy ubezpieczeniowej Lloyd w Londynie autorstwa Richarda Rogersa). Współcześnie, w odpowiedzi na potrzebę kształtowania zdrowych nawyków przez architekturę i zachęcania do ruchu fizycznego, postulowane jest mniejsze eksponowanie wind w budynkach na rzecz przywrócenia znaczenia schodom.

Przykład ściany pokazuje natomiast, jak sposób kształtowania jednego elementu wpływa na pozostałe części budynku oraz na nasze relacje z innymi ludźmi. Nowe osiągnięcia technologiczne pozwalały na wznoszenie coraz cieńszych przegród i traktowanie ich jako niezależnych linii w przestrzeniach połączonych taflami szkła, jak choćby w pawilonie barcelońskim Ludwiga Miesa van der Rohe. Z kolei system Maison Dom-ino Le Corbusiera redukował ściany do słupów, pozostawiając otwartą przestrzeń i uwalniając elewację. W efekcie okno – kolejny element architektury – przestało być otworem w ścianie, a stało częścią przegrody zewnętrznej lub nawet jej całością. Innowacyjne rozwiązania budowlane i sposób myślenia o ścianach były jedną ze składowych nowego stylu architektonicznego: modernizmu. Przyczyniło się to do redefinicji zarówno wyglądu budynków, jak i relacji użytkowników.
  

Galeria

Przypadek: ściana


  

1/2
Ściana jako linia – Pawilon w Barcelonie, XX w., aut. Mies van der Rohe fot. Ashley Pomeroy, English Wikipedia, CC BY 3.0
2/2
Zamek w Dover – przestrzenne masywne ściany, XII w.  fot. Michael Coppins, Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0
Literatura

Wilfried Koch, Style w architekturze, Świat Książki, Warszawa 2020

Rem Koolhaas, AMO, Harvard Graduate School of Design, Elements of Architecture, wyd. Taschen, 2018

Przemysław Markiewicz, Budownictwo ogólne dla architektów, Archi-Plus, Kraków 2007

Zdzisław Mączeński, Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2005
  

Autor hasła
Milena Trzcińska (Redakcja Kwartalnika RZUT)
Data aktualizacji
06.04.2023

Używamy plików cookies na naszej stronie, aby lepiej rozumieć w jaki sposób jest używana i stale ulepszać jej użyteczność. Kontynuując przeglądanie tej strony akceptujesz naszą Politykę Prywatności.