Planetarna urbanizacja

Neil Brenner, profesor urbanistyki na Uniwersytecie Harvarda, i Christian Schmid, profesor socjologii na uczelni ETH w Zurychu, w zredagowanej wspólnie książce Implosions/Explosions: Towards a study of planetary urbanization, proponują radykalne odrzucenie XIX-wiecznych pojęć, niewystarczających do opisu współczesnej, planetarnej urbanizacji.

Urbanizacja (procesy urbanizacyjne) planety osiągnęła nową skalę. Nie obserwujemy już zależności zamykających się w obrębie jednego miasta, lecz raczej obszarów metropolitalnych rozciągających się ponad granice regionów, a nawet państw. Do takich należą północnoamerykańskie aglomeracje takie jak BosWash (Boston–Waszyngton) czy kalifornijski San–San (San Francisco – San Diego), azjatycka Delta Rzeki Perłowej oraz zachodnioafrykańska konurbacja skupiona wokół miasta Lagos. Z globalnego punktu widzenia nasze europejskie miasta, o których wyróżniające się tożsamości dbamy z wielką troską, zlewają się w jedną całość – tzw. błękitny banan, to korytarz obejmujący ciąg zachodnich miast: od Liverpoola i Londynu, przez Benelux i Szwajcarię, po Mediolan.

Z kolei tereny pozamiejskie (ang. hinterland) przestają być autonomiczną przestrzenią otwartą, a stają się zapleczami terenów zurbanizowanych w skali dotąd niespotykanej. Nie istnieje już dzika natura, obszary niedotknięte przez działalność człowieka. Nawet oceany, lasy równikowe czy sama atmosfera (coś, co dawniej nazwalibyśmy środowiskiem naturalnym) zmieniają się pod wpływem ocieplenia klimatu wywołanego działalnością człowieka.

Planetarna urbanizacja oznacza, że funkcjonowanie miast nie ogranicza się wyłącznie do ich obszarów i peryferii, ale jest siecią, która obejmuje cały glob. Już w 1970 r. Henri Lefebvre wystąpił z hipotezą, że nasze społeczeństwo jest w pełni zurbanizowane. Sieć miejskiej tkanki, uplecionej z korytarzy logistycznych, infrastruktury turystycznej, przemysłu, a nawet ulokowanych na peryferiach nowych francuskich osiedli socjalnych, rozciągnął na cały glob jako narzędzie wpierające światowy system kapitalistyczny.

Henri Lefebvre kwestionował zasadność rozróżnienia zurbanizowany–niezurbanizowany. Jego tezy wymagają od nas zmiany myślenia i odejścia od badania form na rzecz badania procesów. Urbanistyka nadal skupiona jest na punktach węzłowych, miastach jako przestrzeni społecznej zamkniętej w konkretnych granicach, podczas gdy koncepcja planetarnej urbanizacji opisuje świat jako zorganizowane na wielu skalach formy terytoriów o zróżnicowanej morfologii.

Henri Lefebvre, From the city to urban society, w: Implosions / Explosions: Towards a study of planetary urbanization, red. Neil Brenner, Jovis, Berlin 2013