Suburbanizacja

Przyczyn suburbanizacji jest wiele. Przede wszystkim wiąże się z nią chęć polepszenia komfortu życia, posiadania większego i tańszego domu w otoczeniu naturalnego krajobrazu. Suburbanizacja wynika także z rosnących kosztów (w tym cen zakupu lub wynajmu nieruchomości) w śródmieściach. Jest związana ze wzrostem zamożności społeczeństwa oraz rozwojem infrastruktury miejskiej – zwłaszcza komunikacyjnej, która umożliwia dojazd do pracy czy szkoły. Na suburbanizację mają wpływ również zmiany w centralnych strefach miast, tj. ograniczenie ich funkcji mieszkalnych na rzecz komercyjnych, np. biurowych, handlowych czy związanych z ruchem turystycznym. Obszary śródmiejskie są często nadmiernie dogęszczane zabudową, zmniejsza się liczba terenów zielonych i obszarów rekreacyjnych, co z kolei wpływa na zwiększenie zanieczyszczenia powietrza i pogorszenie się warunków mikroklimatycznych w mieście (tzw. miejskie wyspy ciepła).

Swoją funkcję zmieniają również usytuowane w pobliżu miast tereny wiejskie. Coraz częściej wyłączane są one z produkcji rolnej, dzięki czemu zwiększa się dostęp do dużej liczby tanich działek z możliwością zabudowy. Wskutek urbanizacji strefy podmiejskiej w gminach pojawiają się nowe inwestycje mieszkaniowe, a wraz z nimi usługi towarzyszące wcześniej wyłącznie miejskim dzielnicom mieszkaniowym. Z suburbanizacją wiąże się jednak wiele niekorzystnych zjawisk. Przede wszystkim rozproszona zabudowa wymaga nowych inwestycji drogowych oraz doprowadzenia mediów na dużym powierzchniowo obszarze (co przyczynia się do wyższych kosztów tych inwestycji). W wielu gminach w Polsce nie obowiązują plany miejscowe, które porządkują nową zabudowę, w związku z tym suburbanizacja często powoduje chaos przestrzenny i zaburza układy funkcjonalno-przestrzenne istniejących ośrodków wiejskich. Dezorganizacja starej i nowej zabudowy może docelowo powodować konflikty społeczne pomiędzy ludnością napływową a mieszkańcami wsi. Zarówno dla gmin, jak i dla mieszkańców ważne są również koszty ekonomiczne suburbanizacji: wzrost inwestycji w infrastrukturę, zmniejszanie się naturalnego krajobrazu, wysokie ceny i długi czas dojazdów do pracy w mieście, a co za tym idzie – zwiększenie ruchu samochodowego na obszarach podmiejskich.

Proces suburbanizacji może być kontrolowany dzięki prowadzeniu odpowiedniej polityki przestrzennej. Przykładem jest tu plan rozwoju Kopenhagi z 1947 r., tzw. Finger Plan. Zakładał on kontrolowany rozwój stolicy Danii poprzez budowę kilku linii podmiejskiej kolejki, wzdłuż których rozwijały się strefy podmiejskie (zabudowa mieszkaniowa wraz z usługami) przenikające się z terenami naturalnymi. Suburbanizacja określana jest również jako urban sprawl, czyli rozprzestrzenianie, rozlewanie się miast na bardzo dużych terytoriach je otaczających. Zjawisko jest charakterystyczne szczególnie dla miast w Stanach Zjednoczonych. Przynosi ono wiele negatywnych skutków, do których można zaliczyć przede wszystkim wzrost ruchu samochodowego i konieczność rozbudowy infrastruktury go obsługującej (parkingów, sieci drogowej), a także brak możliwości obsłużenia tak dużego obszaru za pomocą komunikacji zbiorowej. Niska gęstość zabudowy rozciągającej się na dużych obszarach podmiejskich wymaga poniesienia wysokich nakładów finansowych na infrastrukturę techniczną (doprowadzenia wody, prądu, kanalizacji oraz możliwości odbioru śmieci). W przypadku braku odpowiedniej polityki przestrzennej na poziomie lokalnym mieszkańcy tych terenów mogą mieć problem z dostępem do części usług i infrastruktury społecznej, np. szkół czy ośrodków zdrowia, a także ze znalezieniem w bliskiej odległości miejsc pracy.

Mirosława Czerny, Globalizacja i rozwój. Wybrane zagadnienia geografii gospodarczej świata, PWN, Warszawa 2005

Mapy rozwoju urbanizacyjnego na świecie do roku 2030

Rozwój ośrodków miejskich i ich perspektywy do 2035 roku

Symulacja ekspansji urbanistycznej – suburbanizacji okolic Las Vegas

Wielka ekspansja miast chińskich - Guardian Cities

Typy gmin w Polsce zgodnie ze stopniem urbanizacji (DEGURBA) w 2018 roku