Środowisko

W dziale II Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2021 poz. 1973 ze zm.) środowisko jest rozumiane jako ogół elementów przyrodniczych, w tym przekształconych w wyniku działalności człowieka (w szczególności chodzi o powierzchnię ziemi, kopaliny, wody, powietrze, krajobraz, klimat), oraz pozostałe elementy różnorodności biologicznej – a także jako wzajemne oddziaływania pomiędzy tymi elementami. Wyróżnione są w nim elementy biotyczne – ożywione (np. roślinność), i abiotyczne – nieożywione (np. teren). Z powyższego wynika, że termin „środowisko” odnosi się do elementów przyrodniczych. W ustawie mowa jednak również o strategiach rozwoju przestrzennego, co wskazuje na związki z inwestycjami i działaniami budowlanymi, a także z ładem przestrzennym i jakością krajobrazu.

Każda działalność człowieka przekształca i zmienia środowisko, dlatego powstało określenie „środowisko zbudowane” (built environment), czyli inaczej – antropogeniczne (tj. środowisko, które ukształtował człowiek). Popularyzacja tego terminu sprawiła, że w obszarze dyscypliny naukowej „architektura i urbanistyka” zaczęto używać sformułowania „środowisko przyrodnicze” dla wyraźnego doprecyzowania, że chodzi o materiały naturalne: teren, wodę, zieleń i faunę. Dla wskazania środowiska życia człowieka właściwe jest użycie terminu „środowisko zbudowane” w szerszym rozumieniu, obejmującym również elementy naturalne przekształcone przez człowieka. Dominacja środowiska zbudowanego jest charakterystyczna dla obszarów silnie zurbanizowanych, choć można się spotkać z poglądem, że na Ziemi nie ma już obszarów nietkniętych działalnością ludzi, nawet pośrednio. Oznaczałoby to, że otacza nas wyłącznie środowisko zbudowane.

Julian Aleksandrowicz, Sumienie ekologiczne, Wiedza Powszechna, Warszawa 1979

Naomi Klein, To zmienia wszystko, Muza, Warszawa 2016

Richard Louv, Ostatnie dziecko lasu, Mamania, Warszawa 2020

Stefan Myczkowski, Człowiek – przyroda – cywilizacja, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1976

Marcin Popkiewicz, Świat na rozdrożu, Sonia Draga, Katowice 2013