Przedmieścia

Przedmieścia zazwyczaj powstawały wzdłuż najbardziej obleganych szlaków wiodących do miast, które – zamknięte w granicach murów obronnych – nie były w stanie przyjąć rosnącej liczby ludności. Fortyfikacje powstrzymywały rozrost przestrzenny struktur urbanistycznych, ale w XVIII w. – kiedy ze względu na rozwój technologii wojennej zaczęły one tracić na znaczeniu – proces ekspansji miast znacząco przyspieszył. Dodatkowy wpływ na to zjawisko miała rewolucja przemysłowa, która doprowadziła do nadmiernego zagęszczenia i pogorszenia warunków życiowych w wielu miastach, oraz rozwój środków komunikacji, umożliwiających sprawne przemieszczanie się pomiędzy obszarami pozamiejskimi a centrum. W Stanach Zjednoczonych proces gwałtownej suburbanizacji, czyli tzw. urban sprawl, zauważalny był już na początku XIX w.; w Europie Zachodniej przyspieszył po II wojnie światowej; natomiast w Polsce – w okresie transformacji ustrojowej po roku 1989.

Według danych GUS z 2021 r. to właśnie na obszarach satelitarnych dużych miast obserwuje się dzisiaj w Polsce największą dynamikę przyrostu liczby ludności. Drożejące mieszkania w centralnych dzielnicach i brak spójnej polityki przestrzennej sprzyjają niekontrolowanemu rozlewaniu się zabudowy na tereny peryferyjne. Ponadto wytwarzają chaos, który według obliczeń Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN kosztuje sektor publiczny 84,3 miliarda zł rocznie (koszt ten obejmuje m.in. zapewnienie niezbędnej infrastruktury technicznej i wydatki związane z transportem).

Niektórzy badacze podkreślają jednak odrębną specyfikę i wartość przedmieść, postrzeganych poza tradycyjnym dualizmem miasta i wsi. Klasyczna teoria urbanizacji zakłada, że z czasem wykształcą one własną tożsamość, staną się wielofunkcyjne i samowystarczalne. Suburbia są też tworem kulturowym: efektem popularyzacji modelu życia związanego z posiadaniem domu z ogrodem jako symbolu prestiżu i odzwierciedlenia sukcesu zawodowego. W kontekście zrównoważonego rozwoju rozproszenie zabudowy jest jednak zjawiskiem negatywnym. Zadaniem polityki przestrzennej powinno być ograniczanie przedmieść na rzecz miejskich jednostek osadniczych, wytwarzających mniejszy ślad węglowy związany z transportem i eksploatacją budynków.
  

Whitney Airgood-Obrycki, Shannon Rieger, Defining Suburbs: How Definitions Shape the Suburban Landscape, JCHS Harvard University, Cambridge 2019

Studia nad chaosem przestrzennym