Polityka przestrzenna

Podmiotem są tu organy władzy, a przedmiotem – przestrzeń z punktu widzenia ładu przestrzennego. Prowadzenie polityki przestrzennej polega na wykorzystywaniu praw rządzących kształtowaniem i użytkowaniem przestrzeni w sposób prowadzący do racjonalnego planowania i zarządzania. Polityka przestrzenna musi być świadomą i celową działalnością. Poza utrzymywaniem ładu przestrzennego wiąże się z racjonalnym kształtowaniem zagospodarowania, właściwym użytkowaniem przestrzeni, efektywnym funkcjonowaniem systemu społeczno-gospodarczego danej jednostki terytorialnej (miasta, gminy, województwa, kraju).

Organami doradczymi podmiotów są odpowiednio: miejskie, gminne i wojewódzkie komisje architektoniczno-urbanistyczne oraz Główna Komisja Urbanistyczno-Architektoniczna. Możliwe jest także powołanie komisji powiatowych przy starostwach. Odpowiednio kształtowana polityka przestrzenna pozwala uniknąć zbędnych konfliktów w życiu lokalnym. Wymaga to zharmonizowania działań społeczności i władzy oraz odpowiedniego wykorzystania zasobów, nie tylko ludzkich czy kulturowych. Dobra polityka przestrzenna jest bowiem powiązana ze zrównoważonym rozwojem.

Wyróżnia się trzy fazy realizacji polityki przestrzennej: ustalanie celów, dobór narzędzi wdrożeniowych oraz faktyczną realizację. Cele możemy podzielić na ogólne i szczegółowe (określające pożądane cechy przestrzeni) oraz operacyjne (konkretne, planowane działania).

Zespół narzędzi prowadzenia polityki przestrzennej to inaczej instrumentarium polityki przestrzennej. Narzędzia prowadzenia polityki mogą być bezpośrednie lub pośrednie. Do pierwszych zaliczają się narzędzia prawne, system planowania przestrzennego i inwestycji oraz gospodarka gruntami; do drugich – narzędzia finansowe, informacyjne czy lobbing.

Zgodnie z innym podziałem można wyróżnić instrumenty niezależne (mające bezpośrednie umocowanie w obowiązującym prawie, np. w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego) oraz zależne, a więc umocowane wewnątrz innych instrumentów zależnych (np. od linii zabudowy określonych w MPZP).

Narzędziami są m.in. podstawowe dokumenty prowadzenia polityki przestrzennej to plan zagospodarowania przestrzennego województwa oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Odnoszą się one do głównych elementów zagospodarowania przestrzennego oraz koordynacji zamierzeń organizacyjnych, społecznych, gospodarczych itp. Inne istotne instrumenty to miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, wieloletni plan inwestycyjny, plany finansowe, warunki zabudowy (WZ) i decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego.

Cezary Brzeziński, Polityka przestrzenna w Polsce. Instytucjonalne uwarunkowania na poziomie lokalnym i jej skutki finansowe, Łódź 2015.

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym