Rozwój zrównoważony

Hasło „zrównoważony rozwój”, które przeniknęło do polszczyzny z języka angielskiego (sustainable development), jest coraz częściej używane w kontekście gospodarki, ekonomii, ale też architektury. W słownikach zawierających terminologię zarówno z zakresu architektury, jak i teorii przestrzeni zaczęło występować już na przełomie XX i XXI wieku. Dotyczy dążenia do pewnego stanu. Najistotniejsze i warte zrozumienia wydają się środki, metody i narzędzia, jakimi ten stan można osiągnąć. Termin ten stosowany jest wymiennie z wyrażeniem „rozwój trwały”, mocniej podkreślającym cel działań podejmowanych na rzecz zapewnienia możliwości rozwoju kolejnym pokoleniom. Można powiedzieć, że rozwój, który w długiej perspektywie powinien być trwały, w każdym bieżącym działaniu musi być zrównoważony. Zgodnie z powszechnie stosowaną definicją rozwój zrównoważony to rozwój zdolny do zaspokojenia potrzeb współczesnych w sposób nienaruszający możliwości zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń.

Narodziny terminu

Termin „rozwój zrównoważony” został wprowadzony w 1987 r. w raporcie Nasza wspólna przyszłość Światowej Komisji do spraw Środowiska i Rozwoju przez Gro Harlem Brundtland (norweską polityk i lekarkę, wieloletnią premier Norwegii) w odpowiedzi na globalne wyzwania wynikające z coraz większej ingerencji człowieka w środowisko. We wskazanym raporcie rozwój zrównoważony został określony jako „rozwój odpowiadający obecnym potrzebom bez uszczerbku dla możliwości spełnienia swoich potrzeb przez przyszłe pokolenia”. Ma na celu zapewnienie rozwoju gospodarczego przy jednoczesnej ochronie równowagi społecznej i środowiskowej. Koncepcję rozwoju zrównoważonego precyzują dokumenty końcowe Konferencji Narodów Zjednoczonych „Środowisko i Rozwój” w Rio de Janeiro (Szczyt Ziemi 1992), która odbyła się 3–14 czerwca 1992 r., mianowicie: Deklaracja w sprawie środowiska i rozwoju oraz Agenda 21.

Unia Europejska przyjęła w 1993 r. V Program Ochrony Środowiska i Rozwoju Zrównoważonego, a w roku 2001 r. – strategię na rzecz zrównoważonego rozwoju. Została ona zweryfikowana w 2006 r. i „umożliwiła realizowanie długofalowej wizji zrównoważonego rozwoju, który łączy w sobie wzajemnie się wspierające wzrost gospodarczy, spójność społeczną i ochronę środowiska”.

25 września 2015 r. Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych przyjęło Agendę na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030, w której wymieniono 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju (link). 

Polskie prawo

W Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) w art. 5 rozdziału I został zamieszczony zapis: „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”. W 2000 r. Sejm RP uchwalił, a rząd przyjął do realizacji dokument Polska 2025: długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju. Polski parlament 27 kwietnia 2001 r. uchwalił ustawę Prawo ochrony środowiska, określającą zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów z uwzględnieniem wymagań rozwoju zrównoważonego. Oficjalna, polskojęzyczna definicja rozwoju zrównoważonego brzmi: „Zrównoważony rozwój – rozumie się przez to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń”.

W Ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodatowaniu przestrzennym (Dz.U. 2021 poz. 741 z późn. zm.) przyjęto rozwój zrównoważony (obok ładu przestrzennego) za podstawę działań wymienionych w art. 1 ustawy – tj. zasad kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej oraz zakresu i sposobów postępowania w sprawach przeznaczenia terenów na określone cele oraz ustalania zasad ich zagospodarowania i zabudowy.

Zrównoważony rozwój dotyczy wszystkich aspektów życia, w tym kształtowania przestrzeni (planowania, projektowania i użytkowania) w każdej skali. Wymaga on zatem sformułowania i stosowania zasad zrównoważonego projektowania. Powinien odpowiadać na istniejące i powstające zagrożenia i wyzwania – tak w skali globalnej (globalne wyzwania), jak i lokalnej.

Galeria

Zasoby

Wybór prezentowanych danych zwraca uwagę na nadmierną produkcję i zużycie zasobów przez człowieka, co wymaga podjęcia działań na rzecz realizacji celów zrównoważonego rozwoju.

Postępująca degradacja środowiska życia człowieka wymusza zmiany w skali globalnej. Realizacja celów zrównoważonego rozwoju jest koniecznością. Zmiany klimatyczne w postaci suszy lub nawalnych opadów wymagają zmian w gospodarce wodnej, a kurczenie się zasobów nieodnawialnych źródeł energii i ich szkodliwy wpływ na jakość środowiska wymuszają stosowanie alternatywnych metod. Podejmowane są działania na rzecz powrotu do dominacji komunikacji pieszej i nieinwazyjnych środków transportu. Niezbędne jest zwiększanie powierzchni biologicznie czynnej zarówno na podłożu, jak i na dachach czy ścianach.

1/2
Źródło danych: Visual Capitalist, 2020 rys. Weronika Reroń
2/2
Źródło danych: The World Counts, 2022 rys. Weronika Reroń
Literatura

Zygmunt Bauman, Globalizacja, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2000

Dominika Brodowicz, Monika Michalska, Marcin Kalinowski, Zrównoważony rozwój. Wybrane zagadnienia, Texter, Warszawa 2017

Bohdan Jałowiecki, Socjologia miasta, w: Socjologia w Polsce, red. Z. Krawczyk, K. Z. Sowa, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów 1998

Charles Jenks, Kultura, Zysk i S-ka, Poznań 1993

Linki zewnętrzne
Autor hasła
Grażyna Schneider-Skalska
Data aktualizacji
14.03.2022

Używamy plików cookies na naszej stronie, aby lepiej rozumieć w jaki sposób jest używana i stale ulepszać jej użyteczność. Kontynuując przeglądanie tej strony akceptujesz naszą Politykę Prywatności.