Ruralistyka

Łatwo jest wskazać moment przełomowy dla urbanistyki jako dziedziny nauki. Przypada on na rok 1867, kiedy Ildefons Cerdà opublikował Ogólną teorię urbanizacji. W przypadku ruralistyki jest trudniej, mimo że – jak zauważa Andrea Alberto Dutto – Cerdà planował napisać również Ogólna teorię ruralizacji, co nigdy mu się nie udało. Problematyczne jest zatem wskazanie dzieła założycielskiego dla dziedziny zajmującej się historią i planowaniem obszarów wiejskich. W kontekście międzynarodowym taką rolę po części może odgrywać Ruralistica: urbanistica rurale Amosa Edallo wydana w roku 1946. Tematem książki Edalla była nizina padańska, którą autor analizował z perspektywy przyjętych przez siebie progów mających na celu rozdzielić poszczególne obszary zainteresowania: od rysunków geograficznych w skali 1:25 000, przez obrazy osiedla w skali 1:2000, do planów zamieszkania w skali 1:200.

W kontekście polskim ważnymi dla rozważań ruralistycznych są prezentowane przez Franciszka Piaścika w latach 1937–1939 teorie związane z tzw. zasadą trójstopniowej więzi społecznej, opartej na podziale przestrzeni wiejskiej na trzy kategorie: przysiółek, wieś i okręg. Prezentowana przez Piaścika teoria skupiała się na krytyce rozproszonego osadnictwa. Przykładał dużą uwagę do zapewnienia odpowiedniej infrastruktury społecznej, która miała się przyczyniać do wzmocnienia więzi między mieszkańcami wsi. Teorie ruralistyczne prezentowane przez Edalla i Piaścika łączy jednakowe podejście do tematu projektowania, jak i analizy obszarów wiejskich. Dla obu naukowców istotne jest badanie przyjętego obszaru w systematyczny i stopniowy sposób: z poświęceniem uwagi powiązaniom między kolejnymi poziomami zainteresowania. Tym samym ruralistykę można określić jako naukę o projektowaniu i analizie obszarów wiejskich – realizowaną przez podział przestrzeni na zawężające się, coraz bardziej szczegółowe, obszary.

Sferą badań i zastosowania ruralistyki są obszary wiejskie, czyli w przypadku Polski (co wynika z danych Głównego Urzędy Statystycznego) 93% powierzchni całego kraju. Ta klasyfikacja określająca jako wieś wszystko, co nie znajduje się w granicach miasta, wytwarza problematyczną sytuację. Skutkuje tym, że nauka zajmująca się analizą i planowaniem obszarów wiejskich, skupia w sobie ogromny zestaw elementów, czasami sprzecznych. Trudność w jasnym wyznaczeniu obszaru, którym zajmuje się ruralistyka, prowadzi do refleksji nad sensem podziału na dziedziny zajmujące się historią i planowaniem obszarów wiejskich i miejskich. Z pomocą przychodzi proponowana od lat 70. XX wieku przez Henriego Lefebvre’a hipoteza o całkowitym zurbanizowaniu planety (planetarna urbanizacja). Podążając za jego ideą, możliwe jest myślenie holistyczne, analiza połączeń i zależności między systemami zwyczajowo nazywanymi miejskimi i określanymi jako wiejskie, realizowane np. przez Studio Basel w ramach ETH Zurich w publikacji Switzerland – an Urban Portrait.

W przyszłości podział na ruralistykę i urbanistykę może okazać się nieprzydatny, niemniej nadal będzie odgrywał istotną rolę w analizach historycznych obszarów wcześniej niezurbanizowanych.
  

Neil Brenner, Christian Schmid, Planetary urbanization, w: Urban Constellations, red. Matthew Gandy, Jovis, Berlin 2012

Podcast Wszyscy jesteśmy ze wsi

Wystawa Trouble in Paradise w Pawilonie Polskim na 17. Międzynarodowej Wystawie Architektury – La Biennale di Venezia

Katalog wystawy Trouble in Paradise