Gzyms

Gzyms jest elementem wykończenia budynku zaliczanym do detali architektonicznych. Gzyms to wysunięty od zewnętrznej strony fasady budynku poziomy pas. Stosuje się go w celu ochrony elewacji przed zaciekami od deszczu, ale równocześnie może być elementem dekoracyjnym elewacji lub wnętrza budynku. Gzymsy w przekroju zazwyczaj są wyprofilowane. Wykonuje się je z różnorodnych materiałów, w zależności od konstrukcji budynku i wykończenia materiałowego elewacji. Gzyms to element, który można znaleźć we wszystkich stylach architektonicznych od czasów starożytnych aż do współczesnych.

Zapis prawny dotyczący gzymsu wystającego poza obrys budynku znajduje się Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U.2019.0.1065 z późn. zm.) w części dotyczącej zachowania minimalnej odległości budynku od granicy działki (§ 12 ust. 6 p. 1) „Odległość od granicy działki budowlanej nie może być mniejsza niż 1,5 m do okapu lub gzymsu zwróconego w stronę tej granicy, a także do balkonu, daszku nad wejściem, galerii, tarasu, schodów zewnętrznych, rampy lub pochylni – z wyjątkiem pochylni przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych”.

Gzyms pojawia się w budowlach od starożytności. W architekturze antycznej był ważnym elementem elewacji świątyń i stanowił integralną część porządków greckich (znajdował się ponad fryzem). Pełnił nie tylko funkcję użytkową. Stanowił ozdobny element elewacji, często wzbogacony o dodatkowe podziały, profilowanie i inne dekoracyjne dodatki. W późniejszych epokach – od renesansu – gzymsy nawiązujące formą do klasycznych porządków były szeroko stosowane w architekturze. Bardzo bogato zdobione były gzymsy barokowe. Współcześnie stosuje się różnorodne formy gzymsów, nie pełnią już one tak mocnej funkcji dekoracyjnej jak w poprzednich wiekach.

Gzymsy pojawiają się w wielu miejscach budynku, zarówno na elewacji, jak i we wnętrzach oraz na meblach. Gzymsy zewnętrzne można podzielić na kilka kategorii, zależnie od miejsca elewacji. Gzymsy wieńczące znajdują się w najwyższej części budynku – stanowią „zwieńczenie” elewacji. Gzymsy międzykondygnacyjne dzielą poziomymi pasami budynek. Często odwzorowują liczbę znajdujących się w nim kondygnacji. Występują również gzymsy chroniące otwory w budynku od góry (np. gzymsy nadokienne, naddrzwiowe) lub od dołu (gzymsy podokienne) i dodatkowo wspierające parapety, a także gzymsy cokołowe ochraniające cokół budynku.

Gzymsy we wnętrzach mają funkcję dekoracyjną, stanowią np. ozdobne zwieńczenie otworów drzwiowych. Jako elementy ozdobne pojawiają się również gzymsy na meblach, np. stanowią zwieńczenie szafy lub dawnych pieców kaflowych.

Galeria

Gzyms w architekturze

1/2
Gzyms antycznym porządku greckim (jońskim) rys. Weronika Reroń
2/2
Gzymsy międzykondygnacyjne oraz różne rodzaje gzymsów nad- i podokiennych na budynku mieszkaniowym: 1. wieńczący, 2. nadotworowy, 3 .podokienny, 4. międzykondygnacyjny, 5. cokołowy rys. Weronika Reroń
Literatura

1000 detali w architekturze, oprac. zbiorowe, TMC, Warszawa 2010

Architektura. Style i detale, red. Emily Cole, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2015

Wilfried Koch, Style w architekturze, Świat Książki, Warszawa 2020

Zdzisław Mączeński, Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym, Wydawnictwo Arkady, 2005

Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. Krystyna Kubalska-Szulkiewicz, PWN, Warszawa 2005

Witold Szolginia, Ilustrowana encyklopedia dla wszystkich. Architektura i budownictwo, Wydawnictwa Naukowo Techniczne, Warszawa 1991

Linki zewnętrzne

Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie

Autor hasła
Elżbieta Kusińska
Data aktualizacji
15.04.2022
Zobacz też
Detal architektoniczny
Funkcja
Spis treści
O Archipedii

Archipedia pomoże Ci uporządkować wiedzę na styku architektury, kultury i środowiska. Podzielona jest na cztery główne działy: Architektura, Przestrzeń, Baukultur/Archikultura i Środowisko. Pokazują one złożone relacje pomiędzy przestrzeniami zorganizowanymi przez człowieka, a środowiskiem naturalnym.

Strona główna Archipedii
Zespół redakcyjny

Redaktorki prowadzące: Marta Baranowska (NIAiU), Katarzyna Domagalska (NIAiU)

Koncepcja struktury: Elżbieta Kusińska (WAPK), Grażyna Schneider-Skalska (WAPK)

Redakcja merytoryczna haseł: Elżbieta Kusińska (WAPK), Grażyna Schneider-Skalska (WAPK), Zespół redakcyjny Kwartalnika RZUT

Redakcja: Wojciech Górnaś (Redaktornia)

Ilustracje: Weronika Reroń

Używamy plików cookies na naszej stronie, aby lepiej rozumieć w jaki sposób jest używana i stale ulepszać jej użyteczność. Kontynuując przeglądanie tej strony akceptujesz naszą Politykę Prywatności.