Ład społeczny

W kontekście architektonicznym ład społeczny jest powiązany z ładem przestrzennym. Jednak połączenie to jest dostrzegane od niedawna. Wynika to z wciąż niskiego poziomu wiedzy o architekturze i przestrzeni w społeczeństwie. Istotna jest tutaj m.in. sytuacja mieszkaniowa. Ład hierarchiczny determinuje warunki zamieszkania. Są one zależne od pozycji ekonomicznej, która w przypadku młodych osób wiąże się często z pochodzeniem. Ład równościowy, do którego dążą przede wszystkim społeczeństwa demokratyczne, zakłada równy dostęp do dóbr i praw. Odpowiednim modelem polityki mieszkaniowej będzie zatem taki, który wspiera rozwój dostępnego budownictwa mieszkaniowego.

Równy dostęp do dóbr to także równy dostęp do przestrzeni. Istotne, aby była ona inkluzywna. Przestrzeń włączająca to taka przestrzeń społeczna, w której bezpiecznie mogą współistnieć różnorodne grupy społeczne wchodzące ze sobą w interakcję i dokonujące wymiany. Każda z nich musi czuć, że dane miejsce jest również dla niej (nie wystarczy poczucie bycia tolerowanym). Aby tak się stało, musi być ono różnorodne i elastyczne. Wymiana polega na tym, że na inkluzywności zyskuje cała społeczność – nie tylko włączane jednostki. Jest to bliskie idei zrównoważonego rozwoju, która w kontekście ładu równościowego oznacza całościowy bilans zysków i kosztów w zakresie wszystkich cenionych społecznie wartości.

Ład hierarchiczny umożliwia dostęp do przestrzeni dzięki pozycji społecznej. Jest on bliższy społecznościom krajów autorytarnych. Monumentalna architektura władzy nie tylko tworzy przestrzenie ekskluzywne, lecz także wzmacnia dystans (rozumiany jako przestrzeń emocjonalna) między podwładnymi a przełożonymi. Trzeba jednak pamiętać, że monumentalizm nie jest jedyną cechą architektury wykluczającej, a nawet nie zawsze nią jest. Krzysztof Nawratek w publikacji Ideologie w przestrzeni. Próby demistyfikacji zauważył, że architektura czasów Mitterranda była zarazem monumentalna i egalitarna. Dostęp do przestrzeni nie jest warunkowany jedynie fizycznymi barierami, ale przede wszystkim swobodnym samopoczuciem jej użytkowników.

Ciągłe niedobory w zakresie odpowiedniego zorganizowania przestrzeni i miast w sposób demokratyczny skutkują tym, że osiągnięcie ładu równościowego jest trudniejsze niż utrzymanie ładu hierarchicznego. Uzupełniają się one nawzajem w historycznym cyklu następstw, które uruchamiają różnego rodzaju procesy społeczne.
  

Jan Gehl, Życie między budynkami. Użytkowanie przestrzeni publicznych, RAM, Kraków 2013