Style w architekturze

Wprowadzenie czytelnej chronologii stylów pozwala zrozumieć dominujące historyczne trendy, ale zawsze pozostanie dużym uproszczeniem. Porządek ten często jest kształtowany w kontekście walki o dominację polityczną, kolonializmu czy wymazywania z narracji niewygodnych wątków. Wiele kodów wizualnych funkcjonowało równolegle, zanikając i wracając ze zwiększoną siłą, a regionalne odmiany stylu i charakter twórczości danego projektanta determinowały formę budynku bardziej niż cechy epoki.

 Nie istnieje ujednolicona skodyfikowana klasyfikacja stylistyczna, dlatego jakikolwiek podział historii architektury związany jest w dużej mierze z zapleczem kulturowym i celami badawczymi osoby, która podejmuje się takiego działania. W europejskim kręgu kulturowym najpopularniejszymi kategoriami stylistycznymi w odniesieniu do architektury są:

• architektura prehistoryczna;
• architektura starożytnego Egiptu, Persji, Mezopotamii i basenu Morza Egejskiego;
• architektura klasyczna Grecji i Rzymu;
• architektura wczesnochrześcijańska;
• architektura bizantyjska;
• architektura merowińska, karolińska i wizygocka;
• preromanizm i architektura ottońska;
• architektura islamska w Hiszpanii;
• romanizm;
• gotyk;
• renesans;
• manieryzm;
• barok;
• rokoko;
• klasycyzm;
• historyzm i eklektyzm;
• secesja i ruch Arts & Crafts;
• futuryzm;
• ekspresjonizm;
• art déco;
• konstruktywizm;
• modernizm, funkcjonalizm i styl międzynarodowy;
• architektura systemów totalitarnych, faszystowska i stalinowska;
• brutalizm;
• strukturalizm;
• postmodernizm;
• high-tech;
• dekonstruktywizm;
• architektura krytycznego regionalizmu;
• minimalizm;
• architektura zrównoważona/ekologiczna.

Powyższa klasyfikacja jest jednak jedną z wielu możliwych, ponieważ badacze każdorazowo określają potrzebny im do opisu danego zjawiska stopień dokładności (np. architekturę starożytnej Grecji można podzielić na okres archaiczny, klasyczny i hellenistyczny) czy cechy regionalne (np. gotyk wenecki czy angielski styl Tudorów). Znaczące rozdrobnienie stylistyczne architektury XX i XXI w. wynika w dużej mierze z braku dystansu historycznego, pozwalającego ocenić dominujące nurty i ich najistotniejsze cechy formalne. Być może, jak chciałby Charles Jencks, postmodernizm nigdy się nie skończył i cały czas jest stylem, który najlepiej opisuje naszą rzeczywistość.

 Poza XIX-wiecznym europocentrycznym modelem periodyzacji epok stylistycznych istnieje oczywiście ogromne bogactwo historii architektury światowej, posiadającej własne kategoryzacje. Mimo postępującej globalizacji regionalne różnice w obrębie danych nurtów często pozostają wyraźne. Tak jak w XIV w. równolegle funkcjonował gotyk francuski, włoski czy hiszpański, indyjski styl Vijayanagara, styl sułtana Mamluka w Egipcie i Lewancie, styl Marinidów w Maghrebie i architektura aztecka – tak dzisiaj z łatwością odróżnimy od siebie minimalizm japoński i szwajcarski czy francuski, a także holenderski i duński neomodernizm.

Owen Hopkins, Architectural Styles. A Visual Guide, Laurence King Publishing, 2014

Wilfried Koch, Style w architekturze, Świat Książki, Warszawa 2005

Alois Riegl, Problems of Style, Princeton Univeristy Press, 2018
  

Blog Teoria architektury