Ochrona dziedzictwa

Prawne formy ochrony dziedzictwa materialnego na poziomie krajowym określa Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Są to:

• wpis do Rejestru zabytków (dzięki niemu wszystkie działania w obiekcie wymagają ustalenia z konserwatorem z właściwego urzędu ochrony zabytków);
• wpis na Listę skarbów dziedzictwa;
• wpis na Listę pomników historii przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (dotyczy zabytków o wartości najwyższej w skali kraju);
• zapis w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (ochrona realizowana przez wojewódzkiego konserwatora zabytków na etapie uzgadniania planu);
• utworzenie parku kulturowego (na podstawie uchwały samorządu po uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków).

Ochrona dziedzictwa niematerialnego, takiego jak np. flisackie tradycje w Ulanowie, jest bardziej skomplikowana. Istotne jest tutaj utrwalenie, zachowanie i przekazanie tego dziedzictwa przyszłym pokoleniom. Aby dziedzictwo zostało utrzymane, musi wciąż istnieć. Jego ochrona dopuszcza zmianę i ewolucję: istotne jest jednak zachowanie jego ważności dla danej społeczności.Działania ochronne mają prowadzić do podtrzymania woli zachowania istotnych dla danej grupy lub jednostki aspektów dziedzictwa niematerialnego, a także do ich praktykowania i przekazania. Wszystkie działania mające na celu ochronę przejawów niematerialnego dziedzictwa kulturowego podejmowane przez instytucje państwowe, stowarzyszenia czy inne organizacje pozarządowe muszą być wdrażane za zgodą i przy udziale grup, wspólnot, a w uzasadnionych przypadkach jednostek, których to dziedzictwo dotyczy.

Formy ochrony dziedzictwa przyrodniczego określono w Ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Należy do nich utworzenie: parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu, obszaru Natura 2000, użytku ekologicznego, zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, stanowiska dokumentacyjnego oraz pomnika przyrody.

W celu międzynarodowej ochrony została utworzona Lista światowego dziedzictwa UNESCO, na której znajdują się obiekty dziedzictwa kulturowego i dziedzictwa naturalnego o „wyjątkowej powszechnej wartości” dla ludzkości. Organem doradczym jest tutaj Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych ICOMOS.

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami