Rozwój zrównoważony

Termin „rozwój zrównoważony” został wprowadzony w 1987 r. w raporcie Nasza wspólna przyszłość Światowej Komisji do spraw Środowiska i Rozwoju przez Gro Harlem Brundtland (norweską polityk i lekarkę, wieloletnią premier Norwegii) w odpowiedzi na globalne wyzwania wynikające z coraz większej ingerencji człowieka w środowisko. We wskazanym raporcie rozwój zrównoważony został określony jako „rozwój odpowiadający obecnym potrzebom bez uszczerbku dla możliwości spełnienia swoich potrzeb przez przyszłe pokolenia”. Ma na celu zapewnienie rozwoju gospodarczego przy jednoczesnej ochronie równowagi społecznej i środowiskowej. Koncepcję rozwoju zrównoważonego precyzują dokumenty końcowe Konferencji Narodów Zjednoczonych „Środowisko i Rozwój” w Rio de Janeiro (Szczyt Ziemi 1992), która odbyła się 3–14 czerwca 1992 r., mianowicie: Deklaracja w sprawie środowiska i rozwoju oraz Agenda 21.

Unia Europejska przyjęła w 1993 r. V Program Ochrony Środowiska i Rozwoju Zrównoważonego, a w roku 2001 r. – strategię na rzecz zrównoważonego rozwoju. Została ona zweryfikowana w 2006 r. i „umożliwiła realizowanie długofalowej wizji zrównoważonego rozwoju, który łączy w sobie wzajemnie się wspierające wzrost gospodarczy, spójność społeczną i ochronę środowiska”.

25 września 2015 r. Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych przyjęło Agendę na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030, w której wymieniono 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju (link). 

W Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) w art. 5 rozdziału I został zamieszczony zapis: „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”. W 2000 r. Sejm RP uchwalił, a rząd przyjął do realizacji dokument Polska 2025: długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju. Polski parlament 27 kwietnia 2001 r. uchwalił ustawę Prawo ochrony środowiska, określającą zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów z uwzględnieniem wymagań rozwoju zrównoważonego. Oficjalna, polskojęzyczna definicja rozwoju zrównoważonego brzmi: „Zrównoważony rozwój – rozumie się przez to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń”.

W Ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodatowaniu przestrzennym (Dz.U. 2021 poz. 741 z późn. zm.) przyjęto rozwój zrównoważony (obok ładu przestrzennego) za podstawę działań wymienionych w art. 1 ustawy – tj. zasad kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej oraz zakresu i sposobów postępowania w sprawach przeznaczenia terenów na określone cele oraz ustalania zasad ich zagospodarowania i zabudowy.

Zrównoważony rozwój dotyczy wszystkich aspektów życia, w tym kształtowania przestrzeni (planowania, projektowania i użytkowania) w każdej skali. Wymaga on zatem sformułowania i stosowania zasad zrównoważonego projektowania. Powinien odpowiadać na istniejące i powstające zagrożenia i wyzwania – tak w skali globalnej (globalne wyzwania), jak i lokalnej.

Zygmunt Bauman, Globalizacja, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2000

Dominika Brodowicz, Monika Michalska, Marcin Kalinowski, Zrównoważony rozwój. Wybrane zagadnienia, Texter, Warszawa 2017

Bohdan Jałowiecki, Socjologia miasta, w: Socjologia w Polsce, red. Z. Krawczyk, K. Z. Sowa, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów 1998

Charles Jenks, Kultura, Zysk i S-ka, Poznań 1993

Tne World Counts