Materiał

Materialność jest jedną z podstawowych cech architektury wybudowanej. To, z czego zbudowany jest obiekt, decyduje o jego walorach estetycznych i formie, ale też o, typie konstrukcji, strukturalnej nośności, parametrach fizykochemicznych, wpływie na psychikę i zdrowie człowieka oraz na środowisko.


Materiał jest także nośnikiem znaczeń kulturowych, w których zapisane są lokalne tradycje budowlane i tożsamość miejsca. Z tego właśnie powodu jego dobór materiału stanowi kluczowy element każdego procesu projektowego (projektowanie).
We współczesnym budownictwie każdy element obiektu (elementy architektury), nawet jeżeli jego geneza jest naturalna, powinien mieć odpowiednie atesty i certyfikaty potwierdzające jego parametry.
 

W obowiązujących w Polsce przepisach materiały określa się jako wyrób budowlany, czyli „każdy wyrób lub zestaw wyprodukowany i wprowadzony do obrotu w celu trwałego wbudowania w obiektach budowlanych lub ich częściach, którego właściwości wpływają na właściwości użytkowe obiektów budowlanych w stosunku do podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych” [Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG].

Klasyfikacje

W Polsce nie istnieje ujednolicony sposób klasyfikowania materiałów budowlanych. Ze względu na pochodzenie można je podzielić na:

  • naturalne wykorzystywane w niezmienionej formie (jak np. kamień, drewno, ubita ziemia czy słoma);
  • pochodzenia naturalnego podlegające obróbce (jak np. metale, wyroby drewnopochodne i forniry, betony, ceramika, silikaty, szkło, wełna skalna i drzewna czy różnego rodzaju spoiwa i kruszywa pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego);
  • syntetyczne (jak np. tworzywa sztuczne, styropian, styrodur i tzw. chemia budowlana).

Często można się także spotkać z kategoryzacją wynikającą z docelowej funkcji komponentu. Wówczas wyróżniamy materiały:

  • ścienne,
  • stropowe,
  • dachowe,
  • elewacyjne,
  • izolacyjne,
  • wykończeniowe,
  • związane z parametrami budynku (np. konstrukcyjne, niekonstrukcyjne, wykończeniowe czy izolacyjne).

Różnego typu klasyfikacje obejmują szereg parametrów materiałów budowlanych mających wpływ na funkcjonowanie budynku. Można wyróżnić parametry:

  • fizyczne (jak np. gęstość, szczelność, wilgotność, higroskopijność, szczelność, nasiąkliwość, paroprzepuszczalność, mrozoodporność, przewodnictwo cieplne i przepuszczalność cieplna);
  • mechaniczne (jak np. wytrzymałość na ściskanie, rozciąganie, zginanie i ścinanie, twardość, ścieralność i kruchość);
  • chemiczne (np. odporność na korozję czy ogień).
      
Rola materiału

Opracowanie nowej technologii wykorzystania materiałów budowlanych może mieć decydujące znaczenia dla rozwoju stylu architektonicznego. Tak stało się w przypadku żelbetu, który po raz pierwszy został wykorzystany przy budowie barki prezentowanej na wystawie w Paryżu w 1855 r. przez Josepha-Louisa Lambota i który dwa lata później został opatentowany przez ogrodnika Josepha Moniera. Właściwości tego połączenia otworzyły nowe możliwości architektom modernistycznym, którzy dzięki wykorzystaniu żelbetowych konstrukcji stworzyli całkowicie nowy język form.


 W wygłoszonym w Yale w roku 1973 wykładzie Louis Kahn powiedział: „Kiedy coś robisz, musisz poradzić się natury, polubić rozmowę z cegłą. Podobną rozmowę możesz odbyć z betonem. (…) Poprzez piękno, które tworzysz, oddajesz hołd materiałowi – poprzez uznanie tego, czym on naprawdę jest”. Takie rozumienie roli materiału w procesie projektowym, rozumienie budynku jako ekspresji naturalnych cech materiałów, wpłynęło na pokolenia architektów. Do dzisiaj stanowi istotny element działalności takich projektantów, jak Peter Zumthor, zespół Herzog & de Meuron czy David Chipperfield.
  

Galeria

Materiał

1/1
Materiał rys. Weronika Reroń
Wyzwania współczesności

W dobie kryzysu klimatycznego (globalne wyzwania) kluczowe stają się te parametry wyrobów budowlanych, które determinują ich ślad węglowy i wpływ na środowisko naturalne. Chęć zredukowania negatywnego wpływu architektury na klimat sprzyja innowacjom i poszukiwaniom w zakresie materiałoznawstwa. Na wielu płaszczyznach bada się dzisiaj możliwości zastosowania nietypowych materiałów pochodzenia naturalnego (jak np. grzyby i perowskity), recyklingu i ponownego użycia komponentów budowlanych czy poprawienia właściwości znanych elementów (np. poprzez zamykanie dwutlenku węgla w porach betonu czy wprowadzanie do mieszanki domieszek fotokatalitycznych, które oczyszczają powietrze z tlenków azotu).

Literatura

Constructing Architecture, Materials Processes Structures, red. Andrea Deplazes, Birkhauser, Bazylea 2010

Michał Bołtryk, Dorota Małaszkiewicz, Grzegorz Orzepowski, Materiały budowlane, PWN, Warszawa 2022

Jarosław Szewczyk, Nietypowe budulce w architekturze, Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok 2015
  

Autor hasła
Łukasz Stępnik (Redakcja Kwartalnika RZUT)
Data aktualizacji
25.08.2023

Używamy plików cookies na naszej stronie, aby lepiej rozumieć w jaki sposób jest używana i stale ulepszać jej użyteczność. Kontynuując przeglądanie tej strony akceptujesz naszą Politykę Prywatności.